MEVDUDİ’DE TECDİT VE TECEDDÜD KAVRAMLARI / HÜSEYİN MEDET

20. Yy’nin önde gelen alimlerinden Mevdudi İslami kavramları yeniden ele alışı ve bunlara yeniden hayat verişi ile bilinen bir alimdir. Biz de bu yazımızda Mevdudi’nin “İslam’da İhya Hareketleri” ismiyle tercüme edilen kitabında ele aldığı tecdid ile teceddüd kavramları hakkındaki görüşlerinden bahsedeceğiz.

Mevdudi kitabında iki farklı yenileme ameliyesinden bahseder. İlki; dini cahiliye unsurlarından ayırmak, insanların din diye dine soktuğu hurafelere karşı savaş açmak ve böylece sahih İslam tasavvurunu yenilemek olarak ifade edilebilir. Diğer yenileme ameliyesi ise İslam’ın getirdiği dışında yeni bir yaşam tarzı ortaya koymak için çalışmak ve böylece İslamî hayat tarzına ondan olmayan şeyleri ekleyerek dine dinden olmayan şeyleri sokmaktır. Mevdudi ilkini tecdid, ikincisini ise teceddüd kelimeleriyle ifade eder.

Tecdid kavramı, teceddüdün tam aksine Peygamber Efendimizin (s.a.v.) zamanında yaşandığı gibi saf bir şekilde yaşanması için çaba gösterir. Halbuki teceddüd ameliyesini gerçekleştiren kişi Peygamber Efendimizin yolundan saparak onun koymuş olduğu hayat tarzını değiştirmeye çalışır.

Müteceddidler (teceddüd ameliyesini gerçekleştiren kişiler) İslam adı altında İslam’dan olmayan bazı düşünce ve inanç gibi unsurları İslam’a sokarlar. Bunları ilk başta İslam’danmış gibi gösterirler. Daha sonra ise bu tür cahiliye inançlarının İslam’a galip gelmesi ve bu hükümlerle hükmedilmesi için ellerinden geleni yaparlar.

Müceddidlerin asıl görevi ise müteceddilerin İslam’a karıştırdığı cahiliye görüşlerini ve kanunlarını İslam ve İslam toplumundan tamamen çıkarmaktır. Onlar İslam’a karıştırılan bu cahiliye görüşlerini İslam’dan çıkarmak için canla başla çalışırlar.

Müceddidler çevik zeka, basiret, feraset, cesaret ve toplumu yönetme kabiliyeti gibi diğer insanlarda olmayan bir takım niteliklere sahiptir. Tabi ki onlar bu yetenekleri İslam’a karışan cahiliye davranışlarını teşhis etmek ve onları yok etmek için seferber eder.

Bu özellikler aynı zamanda bir peygamberin sahip olduğu özelliklerdir. Ancak müceddidlere peygambermiş gözüyle bakılamaz. Peygamberin en büyük özelliği Allah’tan vahiy almasıdır. Müceddid ise Allah’tan böyle bir vahiy almaz. Peygamberin davetini kabul eden kimse Müslüman olur, inkâr eden kimse ise kafir olur. Müceddide iman etmek gibi bir şey ise söz konusu bile değildir, o da peygambere iman etmiş bir kimsedir. Peygamberin ayak izlerinden gitmeye çalışan bir Müslümandır. Onun getirdiğine yeni bir şey eklemez, bilakis getirdiği safiyette dini hâkim kılmak için çalışır. Bir müceddidin söylediğine inanmamak kişiyi dinden çıkarmaz. Yeter ki bu inanmadığı şey Kur’an’a ve Sünnet’e ters olmasın.

Bir müceddidin aşağıda sayacağımız eylemleri çok iyi şekilde yerine getirmesi gerekir. Çünkü tecdid çalışması ve cahiliye unsurlarının temizlenmesi ancak böyle gerçekleşebilir.

• Yaşadığı zamandaki cahiliye düşüncesinden İslam’a karışmış olanları iyice algılamalıdır. Buna göre tedbirler alır ve çalışmalar yapar.
• İslam’ın yanı sıra cahiliyeyi ve İslam’a sızma yöntemlerini de bilmesi gerekir.
• Çevresinde yaşayan Müslümanları cahiliye düşüncesinden arındırması ve onları hak yolun yolcuları yapması gerekir.
• Etrafında bulunan imkanları keşfedip iyi bir şekilde kullanması gerekir.
• Çıktığı bu yolda kararlı olması gerekir ve asla mücadelesinden vazgeçmemelidir.
• Kendisini dini konularda (fıkıh hadis tefsir) çok iyi geliştirmesi gerekir. Bu bilgisi sebebiyle toplumun ve bireylerin sorunlarına çözüm yolları bulur.
• Allah’ın hükümlerinin hâkim olması için mücadelesini şartların gerektirdiği gibi sürdürmesi gerekir.

Mevdudi müceddidler silsilesini Ömer b. Abdulaziz ile başlatır ve onun tecdid işini tamamlamaya en yakın müceddid olduğunu söyler. Ardından mezkur kitabında tarih boyunca boy göstermiş müceddidlerin mücadelelerini ele alarak günümüz Müslümanlarına ışık tutmaya çalışır.

Mevdudi’nin bu yazımızda kısaca ele almaya çalıştığımız İslam’da İhya Hareketleri kitabı çağımızda cahiliyeye karşı mücadele verdiğini söyleyen herkesin okuması gereken bir eserdir. Çünkü bu kitabı okuyan kişi geçmişin tecrübelerinden istifade edecek ve tarih boyunca boy göstermiş müceddidleri tanıyıp köklerine daha sıkı sarılacaktır.

Rabbimiz bizi doğru yola ilet; nimet verdiklerinin yoluna! Gazaba uğramışların ve sapmışların yoluna değil.