Sarıyer'de Ihlamur Esintisi

Mevsimlerin insanın ruh hali üzerine tesiri olduğunu az çok hepimiz biliriz. Kış mevsiminin kasvetli havalarının galebe çaldığı günlerde ilkbahar ve yaz mevsiminin ışıltılı günlerini iple çekeriz. Işıyan gökyüzü, canlanan tabiat pek çoğumuzu sokaklara davet eder, kışa nispetle daha neşeli ve coşkulu oluveririz.

Her anın kıymeti ayrı, her mekânın güzelliği farklıdır. Yaz sıcaklarının kendini hissettirdiği haziranın son günüydü... Boğaziçi'nin en güzel yerlerinden biri olan Sarıyer hâlâ hafızamda eşsiz yerini koruyordu. Aradan geçen uzun yılların özlemiyle öğrencilik dönemimde kaldığım Sarıyer'e kadar uzandım. Sahilde, mavi göğün altında dalgaların şıpırtısını duya duya uzun bir yürüyüşün asudeliğine kapıldım. Her adımda başka bir coşkuyu yaşadım, içim açıldı. Hem kendimi hem etrafı dinlemek için bir banka oturdum. Üstümde kocaman, berrak bir gökyüzü, önümde uzanan pırıl pırıl bir deniz...

Kıyıda oltasını denize atanlar sabırla denizden çıkacak nasiplerini bekliyorlardı. Yalnızca yüzümü okşayan rüzgârın ve hafiften çalkalanan denizin sesi duyuluyordu. Denizin mavisi su yeşiline çalıyor, güneş bir define ışıltısıyla dalgaların üzerine dökülerek sessiz bir gösteri sunuyordu. Gökyüzünde top top bulutlar bembeyazdı. Havada latif bir esinti dolaşıyor, hemen önümde alabildiğine uzanan deniz usul usul kımıldıyordu. Kıyıya bağlı tekneler sakin denizin üstünde aheste aheste salınıyor, sandallar akıntıya kapılmamak için kıyıdan uzaklaşmadan önümüzden geçiyordu. Biraz açıkta ağlarını denize atan teknelerin peşinden uçuşan martıların çığlıkları kulaklarımda çınlıyordu. Uzun zamandır zihnimde solgun bir kartpostala dönüşen Sarıyer, tıpkı eski günlerde olduğu gibi capcanlıydı. Her şey güzeldi ve yerli yerinde duruyordu. Çiçeği altın yaldız, suyu telli pullu olan bu şehre vurgundum ben de.

İkide bir denizin titreyen maviliğine bakmaktan alamıyordum kendimi. Bir masal kitabının resimlerine bakıyordum sanki. Küçük dalgalar Boğaz'ın diğer sahiline ulaşmak istercesine neşeyle birbiriyle yarışıyor, güneş karşı yakadaki camlara daha kızıl vuruyor, renk ve ışık oyunlarıyla bir şehrayine dönüşüyordu. İki yanı yeşil tepelerle kaplı Boğaz'ın firuze renkli suları her göreni hayran bırakmaya yetiyordu. Denizle oynaşan güneş yansımalarına dalıp gidiyordum.

Yelkovan Kuşları

Değme bir ressamın tuvalinde dahi rastlanmayacak bir renk zenginliği vardı karşımda. Gün, pembeden kızıla dönen bulutlarla güzel bir tablo çizerek veda ediyordu. Güneş sanki sarı ile kırmızı arasındaki bütün tonlarını cömertçe göstermek istiyordu.

Bu harikulade manzarayı sahilden uzak bir noktada, denizin üzerinde aniden sökün eden kuşlar tamamladı. Bunlar, kanatları suya değecek kadar denize yakın uçan ve birbirini takip eden yelkovan kuşlarıydı. İyi yüzücü ve dalıcı olan bu kuşlar uçarken denize o kadar teğet geçiyorlardı ki neredeyse suyun yüzeyini yalayacaklardı. Her ne kadar telaşla sürekli bir yere yetişiyorlarmış gibi uçsalar da her daim Boğaziçi'nin değişmez müdavimleriydiler. Yelkovan kuşları önce kanatlarını pır pır ederek birkaç kez çırpıp ardından su kayağı yaparcasına hızla süzüldüler. Gözle takipte onların ok gibi olan hızlarına yetişmek oldukça zordu. Sürü halindeydiler ve hızlı hızlı kanat çırparak uzaklaşıp gittiler. 

Onları zevkle seyrederken Orhan Veli'nin bir anlığına her şeyi geride bırakarak uzun bir yolculuğa çıkmaktan bahsettiği dizeleri döküldü dilimden:

"Gün olur, alır başımı giderim,

Denizden yeni çıkmış ağların kokusunda.

Şu ada senin, bu ada benim,

Yelkovan kuşlarının peşi sıra."

Huzur Veren Sahil

Sarıyer, mavisinin yanında yeşilliğini olanca gürlüğüyle hâlâ koruyordu. Arka planda adım başı erguvanları, meşeleri, ulu çınarları, manolyaları görüyordum. Bir şemsiye gibi açılarak yüksek tepelere kurulmuş fıstık çamları boğazdan geçen gemilere adeta el sallıyordu. Düşünsenize, hem Karadeniz'e hem Boğaziçi'ne kıyısı olan; yeşilin maviye, ormanın denize komşu olduğu başka kaç semt vardır İstanbul'da?

Uzun süre öylece kalıyorum orada. Saatler dörtnala koşmuş, vakit hayli ilerlemiş, gece Boğaz'ın üzerine inmeye başlamıştı. Ayın şavkı denize vuruyor, sularla oynaşıp duruyordu. Gökyüzüne saçılmış yıldızların uzak, mat ışığını seyretmeye doyamıyordum. Dakikalarca uzak bir noktaya takılıp kalan gözlerim, bana göz kırpan karşı sahilin ışıklarına kayıyordu. İnsana huzur veren bu sahil geçmiş günlerimi hatırlama fırsatı sunuyordu. Hatıralar canlanıveriyordu muhayyilemde, içimde bir yolculuğa çıkıyordum.

Ihlamur mevsiminde Çayırbaşı’ndan Sarıyer'deki öğrenci evimize her gelişimizde otobüsün açık pencerelerinden içeri harika bir koku dolardı. İnsanı mest eden bu hoş rayihanın mahiyetini, nereden yayıldığını ilk zamanlar anlayamamıştım. Zamanla yanı başından geçtiğimiz, ıhlamur ağaçlarıyla dolu, küçük bir koruyu andıran Rus sefaretinin bahçesinden geldiğini keşfetmiştim. Otuz beş yıl önce önünden her geçişimde tecrübe ettiğim bu nadide koku, bir anda maziye alıp götürdü beni.

Sahilde Akşam Yürümelerimiz

Arkadaşlarla bu rüya semtin sahilinde akşam yürümelerimiz geldi hatırıma. Ev halkı olarak genellikle yatsı namazını Sarıyer Camii'nde kılıp sahile doğru yürürdük. Harharalı bir günden sonra gecenin tatlı serinliğine kavuşur, günün yorgunluğundan bir çırpıda sıyrılırdık. Yorucu ders çıkışlarında sahilde yürüyüşlerimiz de vardı ama biz öğrenciler için en iyi vakit, gece vaktiydi. Sarıyer'i fethe çıkmış edası takınırdık; elimizde tesbihler, dilimizde şiirler, marşlar, ilahiler... Birbirimizin ağzına bakar dururduk. Aynı yoldan geçmiş, aynı sudan içmiş arkadaşların arasında yaşamak ne güzeldi. Aramızda neşeyle konuştuğumuz, arada duraksaya duraksaya ilerlediğimiz konularımız vardı. Çocuklar gibi şendik, muhabbetin bini bir paraydı. Necip Fazıl, Sezai Karakoç, Erdem Bayazıt, Cahit Zarifoğlu gibi bilumum üstadımız muhabbetimizin misafiri olurdu. İçinde dava, davet, memleket, istikamet, mücadele geçen kelimelerle kurulurdu cümlelerimiz. Ne hayallerimiz, umutlarımız, ülkülerimiz vardı. Hem yürür hem konuşurduk; derslerden, fakülteden, arkadaşlardan, memleketin her türlü halinden... Herbirimiz ortak bir dil tutturmuş, bir ideolog havasındaydık. Güzeldi o yürüyüşler, her şeyi paylaştığımız arkadaşlarımızla yeniden doğardık adeta. İstanbul'da doğmamış ama bu semtte İstanbullu olmuştuk. Aradan onlarca yıl geçmesine rağmen güzel bir film gibi hatırlıyorum o günleri. Şimdi merak ediyorum, bizim şevkle adımladığımız o sahili kimler aynı dertle dolaşıyor, kimler adımlıyor?

Emsalsiz Sessizlik

Bazı geceler ise spor kıyafetlerimizi giyer, Rumelikavağı tarafına doğru koşardık. Boğazı en yüksek yerden gören, Telli Baba'ya yakın bir yerde mola verirdik. Sessizliğin hükümferma olduğu bu yerden Boğaz'ın Karadeniz çıkışına kadar vahşi bir yeşillik uzanırdı. Bu ıssız mekânda cırcır böceklerinin nağmeleri eşliğinde bir müddet emsalsiz Boğaz'ı seyreder dururduk. Bu musikiye çalılar arasında yanıp sönen ateş böceklerinin ışıltısı masalsı bir hava katardı. Siyahlara bürünen kapkaranlık gecede deniz ışıl ışıl yakamozlarla bezenirdi. Aşağıdan gelen püfür püfür esintilerle sarmaş dolaş olur, tabiatın fısıltısına kendimizi bırakırdık. Boğaz, tepeden aşağı baktığımızda çok güçlü akan dev bir ırmak gibi görünürdü. Bizi hemen yutuverecekmiş gibi ağzını kocaman açmış, esatirî bir ejderhaya benzetir, iliklerimize kadar ürperirdik. Bu dehşetengiz manzara ne çok etkilerdi bizi.

Efsunlu Hatıralar

Birçok şeyin ilkini yaşamıştık Sarıyer'de... Mesela yemek pişirmek, çamaşır yıkamak, ütü yapmak gibi ev işleriyle yüzleşmiştik. İlk denemelerimizde çok zorlanmış, o zaman annemizin kıymetini daha iyi anlamıştık.

Belki şimdi birçok kimseye tuhaf gelecek, bu kadar da olmaz dedirtecek anılarımız da oldu. Sarıyer'deki evimizden en az beş kilometre mesafede, Çayırbaşı'ndaki öğrenci evimize ev eşyalarını taşımamız unutulur mu hiç? Ayakları katlanan ranzalardan birini sağ, diğerini sol kolumuzla kavradığımız, üzerine de sünger yataklardan ilave ederek sırtlandığımız yeni bir taşıma sistemini icat etmiştik. Her biri ikişer kişiden oluşan küçük bir konvoyduk. Gözlerden uzak bir vakitte, yağmurlu bir gecede, üstelik ıslanmayı ve çamura batmayı göze alarak yapmıştık bunu. Büyükdere'de gece bekçileri bu halimize anlam veremeyip durdurmuş, bir suç unsuruna rastlayamayınca istemeye istemeye bırakmak zorunda kalmışlardı.

Her Ramazan ayı geldiğinde ev sahibimiz Kalyoncu'nun, Ortaçeşme caddesindeki konağının bahçesinde verdiği iftarlar ise bir başka güzeldi. Bahçede, ağaçların altına masalar kurulurdu. Büyük kazanlarda yapılan yemeklerin aşçısı da kendisiydi. Çoğunlukla çevredeki işçilerin katıldığı iftarın sonunda edilen dua ise biz öğrencilere aitti. Konağın girişinde, perdeyle ayrılmış bölümde kadınların kıldığı teravih namazının imamı ve müezzini de her daim bizdik.

Zaman zaman yurtlarda kalan arkadaşlarımızla öğrenci evimizde cem olur, çiğ köfte ya da balık ziyafetleri düzenlerdik. Ardından bol çaylı sohbet dehlizlerinde kaybolur, gönülden gönüle akan ilahiler ve marşlarla coşardık. Herkesin demirbaş ilahileri vardı. Her defasında tükenmek bilmeyen bir hevesle onları ilk kez duyuyormuş gibi dinlerdik. İlahiden marşa geliş gidişlerle bazen hüzün bazen de neşe makamına geçiş yapardık. Bunu Necip Fazıl ya da Erdem Bayazıt'ın öfkeli şiirleri takip ederdi. Ruhumuzu rehin alan o seslere kalben de teslim olurduk. Şimdi büyük bir özleyişle hatırladığım o sesler kulağımda çınlıyor. Dostluk halkamızın genişlemesinde bu keyifli ortamın payını göz ardı etmem mümkün değil. Bu sohbetlerin güçlü bir mensubiyet duygusu yaratabilecek kudrete haiz olduğunu şimdi daha iyi anlıyorum.

Yine bir kış gününde yakacak odun lazım olduğunda ihtilalde kapısı mühürlenmiş MSP Sarıyer ilçe binasındaki odunlar imdadımıza yetişmişti. İlçenin eski yöneticileri binada âtıl duran odunları alıp yakabileceğimizi iyi ki söylemişti. Onları alıp sobada bir güzel yakmış; hem çayımızı demlemiş hem de kemiklerimize kadar ısınmıştık. 12 Eylül askeri ihtilalinin faydalı tek tarafı, parti binasında bu odunlar olmuştu.

Evden sokağa çıkarken abdestsiz adım atmama temrinlerimizi, ilk balık tutma denemelerimizi, hele de gece Boğaz'da yüzmelerimizi unutur muyum hiç? Suyun altına daldığımda karanlığın verdiği ürperti, hâlâ o günkü gibi yaşar durur hafızamda. Meşhur Sarıyer Börekçisi'nin önünden her geçişimde burnuma çalınan mis gibi börek ve sahildeki yosun kokusu o şirin semtten yadigârdır bana. Daha neler neler... Bütün bunları Sarıyer'de yaşamıştım. Geçmişe ait bütün bu hatıralar zihnimden bir tayf gibi geldi geçti.

Bunlar benim masalımı zenginleştiren hüzünlü, ama bir o kadar da efsunlu hatıralar... Şimdi artık çok uzak bir geçmişte kalan ve hasretle andığım o günleri bana hatırlatıyor. O geri gelmeyecek güzel günlerin burukluğunu getirip yıkıyor yorgun yüreğime... Kim bilir özlediğim daha ne çok şey vardı, artık geri gelmeyecek olan eski günler gibi... Bir zaman yaşadığımız bu semt günün birinde özlem olup çıkar mı karşıma? Ah, yine gitsek, bir yaz günü orada otursak, dostların peşine düşüp ılık akşamları onlarla paylaşsak... Eski Sarıyer'in tadını yakalamak için köşe bucak dolaşsak birlikte. Bu kubbede bâki kalacak hoş bir sada bıraksak...

Meltemle Gelen Ihlamur Kokusu

Bir müddet oturduğum bankta daldığım tatlı rüyadan uyanmış, tekrar bu eşsiz manzarayı temaşa etmeye koyulmuştum. Haziranın bu son akşamında birden ıhlamur kokuları sağanağı içinde buldum kendimi. Çiçekleri, gülleri uçuk kokularından tanırım. Ihlamurun kokusuyla diğerlerini birbirinden hemen ayırt ederim. Rüzgâra tutunarak bahçe duvarını aşmış, ta yanı başıma gelmiş ve hoş kokusuyla nasıl da beni mest etmişti. Sezai Karakoç, mevsimi geldiğinde "Haydi, Sultanahmet'e ıhlamur kokusunu içimize çekmeye gidelim." dermiş. Sahile kadar taşan enfes ıhlamur kokusunu derin derin içime çekmeye başladım. Ortalığı kavuran yaz sıcağının akşamında tatlı bir meltemin getirdiği ıhlamur kokusundan şöyle derin nefes alarak ferahlamayı kim istemez ki?

İstanbul'un birçok semtinde haziran sıcaklarıyla kokusunu kaybeden ıhlamurlar, Sarıyer sahilinde gece yürüyüşü yapanlara hâlâ baharın tazeliğini hatırlatmaya devam ediyor. Eğer haziran ayı içinde bir cami avlusu ya da mezarlık yakınından geçerken güzel bir koku yüzünüzü okşuyorsa, bilin ki ıhlamurlar çiçek açmıştır. Artık bahar yerini yaza bırakmaya hazırlanmaktadır.

CEMAL BALIBEY